Iers sodabrood, Irish sodabread
eerste poging: mislukt
Een mens kan al decennia lang desembroden en gistbroden gebakken hebben; dat wil niet zeggen dat het allereerste Ierse sodabrood lukt.
Mislukte dus. En ik had nog wel zo'n zin om rode bessen in dat brood mee te bakken, die rode bessen die me toelachten aan de struik in de boomgaard van mijn geliefde.
Het werd een ongaar baksel. Iets als een ronde glanzend bruine baksteen.
Reden (waarschijnlijk): te weinig bakpoeder toegevoegd. In mijn eigenste broodbakboek staat namelijk: 5 gram baking soda.
Dat had ik gedaan. Maar je moet nooit een recept geloven over de hoeveelheid bakpoeder, je moet de verpakking er op nalezen.
In dit geval had ik kunnen lezen dat het bakpoeder vermengd was met maïszetmeel en dat het hele zakje - 16 gram - nodig was voor 500 gram meel.
Tot overmaat van ramp had ik zout vergeten toe te voegen, dus de sneetjes die ik toch nog manmoedig opat, waren erg flauw...
De bessen kleurden prachtig in het deeg, dat wel.
Helaas heb ik hier in mijn appartement geen bessenstruik voorhanden, dus de tweede poging wordt een Iers sodabrood zonder rode vruchtjes.
kom ronddraaien
In mijn eerste broodboek 'Brood van ver & dichtbij' staan Karin en Bernie O'Donoghue met hun Irish sodabread.
Karin - Nederlandse - heeft het recept van haar schoonmoeder. De mooiste zin uit het recept is: 'Maak een draaiende beweging met de beslagkom, tot zich een deegbal heeft gevormd. Als de mix nog te vochtig is, strooi er dan wat meel overheen. Blijven draaien; de bal vormt zich vanzelf.'
En zo was het. Ai, wat spannend, dat draaien met de kom (pan in mijn geval).
citroen
Nog zo iets lekkers aan het recept van schoonmoeder O'Donoghue: voeg een klein beetje citroenraspel toe aan het deeg.
Ik ben nu mijn eerste snee aan het eten. Mmmh. Net zo'n vleugje citroensmaak in het brood.
Ierland en sodabrood
Was er geen gist te krijgen in Ierland?
Indianen kenden vroeger al een soort bakpoeder: potas. Hebben Ierse immigranten dit naar hun moederland gebracht?
Is het omdat Ierland alleen maar zachte tarwe kende en geen harde broodtarwe zoals de Amerikanen die telen.
Brood van zachte tarwe is minder hoog dan brood van harde tarwe; hebben de Ieren daarom het bakpoeder ontwikkeld als rijsmiddel?
Er is niets Ierser dan het sodabrood. Waarom is dat zo. Waarom kennen ze bijvoorbeeld geen traditie van desembroden?
Desem is namelijk eveneens een rijsmiddel dat in afgelegen gebieden - hoog in de Zwitserse bergen bijvoorbeeld - traditioneel is omdat:
1. daar geen gist te koop is
2. daar vooral rogge groeit en rogge ook arm aan gluten is, maar met desem is daar nog prima brood van te maken
Voer voor voedselhistorici dus. Hier alvast een link naar een mooie Ierse site.
Overigens is daar op een plaatje mooi te zien hoe vroeger dit brood in een gietijzeren pan gebakken werd.
bakpoeder, wat is het?
Wat zegt wikipedia?
Bakpoeder is, zoals we lezen, dus een base en meestal ook een zuur.
Bakpoeder werkt pas in een deeg - meel plus water plus bakpoeder - als aan het bakken is.
De basische stof zorgt voor het vrijkomen van koolzuurgas
en dus voor de luchtigheid.
Bij deze reactie ontstaat niet alleen koolzuurgas maar ook een soort 'zeep'.
Om dit te neutraliseren wordt er een zuur aan het deeg toegevoegd: ofwel al in het bakpoeder zelf (samengesteld bakpoeder) ofwel in de vorm van karnemelk of yoghurt die in plaats van water aan het deeg toegevoegd wordt.
Karnemelk was vroeger op het platteland een overblijfsel van de boterbereiding, dus dat kon prachtig in het brooddeeg.
Voor de hoeveelheid: kijk dus altijd op de verpakking.
bakpoeders en zelfrijzend bakmeel
Zelf heb ik voor koekjes, cake - en nu dus ook voor Iers sodabrood - altijd wijnsteenbakpoeder in huis.
Het is te koop bij natuurvoedingswinkels, zit in een handig glazen potje, is goedkoop (ergens tussen de 1 en 2 euro) en het is samengesteld bakpoeder, zie ook vaktermen.
In de supermarkt zijn zakjes Backin te koop, van dr. Oetker.
Zelfrijzend bakmeel is bloem, waar bakpoeder aan toegevoegd is.
Ook hiervan kan Iers sodabrood gemaakt worden, alleen heb je dan bloem in plaats van bruin meel of volkorenmeel.
En het lekkere aan Iers sodabrood is nu juist, dat het van een deel volkorenmeel is gemaakt.
meelsoort
De O'Donoghue's gebruiken per brood 400 gram volkorenmeel en 100 gram bloem.
500 gram gebuild meel kan ook.
Maar een ieder is vrij om zelf te bepalen waar dit meel uit bestaat: uit meer of minder volkoren, meer of minder bloem.
Of zelfs uit alleen maar volkoren of alleen maar uit bloem.
Zelf heb ik 4/5 volkorenmeel en 1/5 bloem gebruikt, beiden van de molen.
hoeft niet te rijzen
Bakpoeder werkt onmiddellijk als het deegstuk in de oven staat. Het deeg hoeft niet te rijzen.
Heel handig dus, voor wie dit echte Ierse brood wil proeven.
Heel handig ook voor wie snel een brood wil bakken.
Heel handig wie bed-and-breakfast gasten heeft en hen vers brood wil voorzetten.
De andere kant is: bakpoederbrood moet vers gegeten worden. Het droogt sneller uit dan brood, dat lange tijd gerezen heeft. (haha, alweer een aanname omver gekegeld: dit Ierse sodabrood is twee dagen na het bakken nog prima te eten; de smaak lijkt zich zelfs te verdiepen... dus weg met de vorige regel.)
ingrediënten (voor 1 brood van 800 gram)
- 500 gram meel (bepaal zelf de verhouding volkoren/bloem)
- 5 gram zout
- 15 gram samengesteld bakpoeder OF ZIE DE AANWIJZING OP DE VERPAKKING
- 30 gram suiker
- 40 gram boter
- theelepel raspel van een bio citroen
- 375-400 ml karnemelk
(meer bloem, 375 ml karnemelk, meer volkoren, 400 ml karnemelk) - garnering: klontje boter
werkwijze
- verwarm de oven voor op 220° (heteluchtoven of anderszins felle oven 10% lagere temperatuur)
- zeef meel, bakpoeder, zout en suiker boven een kom of - bij gebrek aan grote zeef - maak met de handen deze droge delen fijn
- voeg boter (kamertemperatuur) toe en maak deze enigszins fijn in het meelmengsel
- voeg dan de karnemelk toe, roer deze met handen of met spatel door het droge mengsel toe alle droge delen een beetje vochtig zijn
- draai dan de pan (kom) rond, draaien draaien en nog eens draaien; er gaat zich een bal vormen; draai tot de bal u aanstaat (vormt zich geen bal, strooi dan ietsje meel in de kom)
- leg de bal op bakpapier of op ingesmeerde bakplaat
- snijd met een scherp mes een kruis op/in de bovenkant van het deegstuk
- zet het sodabrood in de oven; zet de temperatuur na 5 minuten terug naar 200° en bak het brood in 60 minuten bruin en gaar (wordt de bovenkant te snel bruin, zet dan de oven lager en begin de volgende keer ook iets lager; het brood moet namelijk lang in de oven zitten om helemaal tot binnenin gaar te worden)
- zo gauw het brood uit de oven komt: ga met een boterpapiertje en een klontje boter over de bovenkant; lekkere smaak, mooie glans
- laat het brood uitdampen op een rek
- zoals op het plaatje linksboven op deze site te zien is, snijde men het brood eerst in vieren en snijde men vervolgens sneetjes van deze kwarten; geen hele sneden dus, zoals ik hiernaast gemaakt had
summary
Irish sodabread; what should this Dutch woman tell the American and English and Irish woman on this?
Nothing. But whispering that the first Irish sodabread she baked turned out to become a round bread with the inside of a stone.
Just not read the amount of baking powder that told the package.
Moreover, she forgot the salt.
Today here is my second Irish sodabread.
Not too bad. Braun. Well-done. And nice tasting with this very little bit of pieces of lemon peel.
Karin - Dutch woman - got the recipe of her mother-in-law, miss O'Donoghue and she made the Irish immigrants in Holland glad by baking them every weekend for the pub. The most nice thing about making this Irish sodabread is: after having all ingredients stirred together, you start turning the bowl, turn and turn till a ball of dough forms itself. Try yourself.
By the way: why invented the Irish the baking powder as rising agent in their breads and why invented other isolated regions, such as mountaininhabitants in Switserland the sourdough? Both have to do with not being able to buy yeast. Both have to do with the 'not strong' wheat (and rye, in Switserland).
Why didn't I study history on food?