balkenbrij, vegetarisch
vegetarisch
Toen het gras eenmaal in de stallen werd gebracht in plaats van de koeien naar de wei, toen besloot ik vegetariër te worden.
Dit ben ik inmiddels een half leven.
Er zou maar één reden zijn om vegetariër-af te worden.
Dat is: balkenbrij.
Dankzij Pay-Uun Hiu van de Volkskrant kan ik balkenbrij eten zonder een dier te eten.
Deze keer dus geen broodrecept, maar een recept voor iets op een snee (rogge)brood.
balkenbrij van mijn moeder
Elk jaar in november kwam de huisslachter en muuk muuk muuk, daar werd het varken uit het hok gehaald, naar de bestrating achter de boerderij gesleept en dood geschoten. Met heet water werden de haartjes verwijderd; het varken werd aan de ladder gehangen en geslacht, de keurmeester kwam langs om zijn goedkeuringsstempel te zetten en vader, moeder, opa en buurvrouw gingen aan de slag.
Ergens in de week daarna maakte moeder balkenbrij.
Wij moesten op de terugweg van school naar de slager voor boekweitmeel en balkenbrijkruiden.
Moeder bakte spek uit, waarbij kaantjes en wit spekvet overbleven.
De kaantjes gingen in de pan met water, kruiden en boekweitmeel; roeren, pruttelen en dan in grote schalen gieten om op te stijven.
En de dagen daarna als we uit school kwamen, mmmh, dan had moeder ons een paar plakjes balkenbrij gebakken.
Genoeg voor ons allemaal om een snee zwart roggebrood voluit mee te bedekken.
Knapperig korstje, warm, geur, kachel.
En... heel goedkoop eten voor ons, sobere keuterboertjes.
De balkenbrij werd namelijk in het spekvet gebakken, dus al wat het kostte was: boekweitmeel en kruiden.
Torgny Lindgren
moet ik nog gaan lezen; zijn boek 'Het ultieme recept.'
Wie nog nooit iets van hem gelezen heeft; ren naar de bibliotheek.
Mijn geliefde en ik hebben net het boek uit, waarin hij zijn eigen Herinneringen - al dan niet met een korrel zout - neerpent.
Sublieme literatuur om zondagsmorgens in bed voor te lezen. 
boekweitmeel, kaantjesvervanging en rommelkruid
Boekweitmeel is te koop bij de molen en bij de natuurvoedingswinkel.
Ik had een doosje van De Johannusmolen gekocht.
Het meel was erg licht van kleur en erg bloemig.
Is de zemel er deels uitgezeefd?
Volgende keer bij de molen kopen en vergelijken.
In plaats van kaantjes, heb ik sojagehakt van Provamel gebruikt.
Rommelkruid (zie de Volkskrant) is in Nijmegen nog bij de ouderwetse drogist te koop.
mijn eerste balkenbrij uit het kookboek van de NCB
Het is een misrekening om te denken dat ik op zestigjarige leeftijd balkenbrij kan maken, voor het eerst, en dat die dan gelijk lukt.
Daar moet je ingroeien, zoals mijn moeder, thuis al veel meehelpen en vervolgens als getrouwde vrouw elk jaar in de balkenbrij pan roeren.
Gelukkig heb ik een kookboek uit 1938 van de Noordbrabantse Christelijke (ahum, lees: katholieke) Boerenbond met op bladzijde 135 DE SLACHT: aspic, bloedworst, balkenbrij ...:
'3 liter kooknat van organen, 1 pond kaantjes, 11/2 pond boekweitmeel of tarwemeel, ± 2 eetlepels zout, peper, nootmuskaat, gestoten nagelen.
Breng het vocht met de kruiden en de kaantjes aan de kook. Strooi het meel er in. Kook alles, onder goed roeren, zolang tot het een flink stijve massa is geworden. Schep ze in schalen, die met meel zijn bestrooid. Strooi bovenop wat meel en druk alles stevig aan. Laat de brij koud worden, snijd ze in plakken van
± 1 cm dikte. Bak ze in ruim reuzel in de koekepan aan beide kanten bruin.'
De vegetarische gehakt heb ik gebakken. Intussen water met kruidenbouillonblokje aan de kook gebracht.
Hierin de gebakken gehaktstukjes gedaan en vervolgens boekweitmeel ingestrooid.
Ahum. Gelijk klontjes. Klopte die NCB beschrijving wel?
Of lazen onze moeders die toch niet; konden ze bij wijze van spreken blind balkenbrij koken; wisten ze dat je natuurlijk niet zomaar meel in kokend water gaat strooien?
Eerst meel en vocht mengen natuurlijk, zoals het Volkskrant recept zegt.
Volgende keer de Volkskrant volgen dus...
ingrediënten balkenbrij NCB (voor circa 1500 gram)
- 180 gram vegetarisch gehakt
- olie of boter om in te bakken
- 1080 liter water
- bouillonblokje (van kruiden of groente)
- 300 gram boekweitmeel
- 1 eetlepel rommelkruid (of kruidnagel, nootmuskaat, peper)
- 4,5 gram zout
werkwijze
- bak de gehakt in olie of boter
- breng intussen water aan de kook met bouillonblokje, laat enigszins afkoelen
- roer een deel van de bouillon met boekweitmeel tot een gladde pap, voeg dit - samen met gebakken gehakt, zout en kruiden - toe aan de rest van de bouillon
- roer met een houten lepel tot er een stijve pruttelende massa ontstaat
- giet de balkenbrij in een schaal en laat afkoelen, bewaar in de koelkast (of in de koele kelder, voor wie die nog heeft)
- snijd plakjes uit de schaal, bak de plakjes in olie of boter en smikkel zo een hele winterse week van deze vegetarische balkenbrij
- (of maak een halve hoeveelheid of deel veel balkjes balkenbrij uit aan de buren)
summary
At our farmhouse, we used to slaughter a pig every year in the month of november.
After all the immediately needed work was done, my mother made a thick porridge of 'kaantjes'(out-baked bacon), bouillon, buckwheat,
and a mixture of pepper, nutmeg, clove (to be bought at the butchery).
The thick porridge was brought over in a dish, where it thickened.
When we came home from school, our mother baked us some slices of this 'balkenbrij'. (balk means piece of wood, brij means thick porridge)
We ate it on a piece of the real Duth black rye bread (see the picture).
Mmmmh.
I became vegetarian at my mid twenties, from the time that the cows no longer were allowed to walk and eat in the meadows, but the grass was brought in the stables.
No good life for the animals. Not a situation that I want(ed) to be responsible for.
But that balkenbrij...
Happily my daily Newspaper De Volkskrant came last year with a recipe for vegetarians.
And so this week I ate every day some slices of baked 'balkenbrij,' made of soya minced 'meat.'